Betrouwbare bronnen aflevering 93 vervolgt de serie waarin we terugblikken op de historische gebeurtenissen van 30 jaar geleden, toen de Berlijnse Muur viel en Europa en de wereld ingrijpend veranderden. In deze 6e editie kijkt PG Kroeger in gesprek met Jaap Jansen terug op de gebeurtenissen in de supermacht van het Kremlin in de winter en lente van 1990.

Terwijl in het westen iedereen meegesleept werd door de revolutionaire ontwikkelingen in Midden- en Oost-Europa, was dat in Rusland en zijn vele vazalstaten binnen de Sovjet Unie allerminst het geval. Natuurlijk volgden de communistische elites in Moskou - en de intelligentsia - de gebeurtenissen in de 'broederstaten' van het Warschau Pact, maar zelfs partijleider Michail Gorbatsjov kon daar feitelijk maar heel beperkt aandacht aan besteden. Andere zaken slokten zijn aandacht en energie op.

Twee in het bijzonder. De economische chaos in het grootste land op aarde zorgde voor steeds grotere onrust. Gorbatsjovs 'perestrojka' - hervorming - leverde niet de dynamiek en welvaartsimpuls op die hij had voorgespiegeld. Integendeel: de meest basale levensbehoeften, van kaas tot zeep, van worst tot schoolschriftjes waren nergens meer te krijgen. Tot dan toe geheimgehouden data over de staatsfinanciën en de prestaties van de sovjet-economie bleken apocalyptisch.

Het tweede vraagstuk dat de partijleiding deed wankelen was het effect van de 'glasnost' campagnes voor meer openheid, publiek debat en pluriformiteit. Die lukten heel erg goed, tot ontzetting van de oude hap van de partij-nomenklatura. Stakingen, protesten en eisen alom van onderdrukte volkeren die hun cultuur, geloof en eigen toekomst wilden beleven.

Toch zette Gorbatsjov door met zijn programma, ondanks steeds feller van veel partijbonzen. PG Kroeger analyseert wat hem daartoe bracht en de opmerkelijke ideologische en historische wortels daarvan. Maar ook de rol die zijn vrouw Raisa Maksimovna daarbij speelde. Zij was zeer intelligent en vasthoudend, wat haar in eigen land impopulair maakte en ook leidde tot een epische slechte verstandhouding met de Amerikaanse first lady Nancy Reagan.

Het waren uiteindelijk 'gewone mensen' in Jerevan en fabrieken in Vilnius die Gorbatsjov confronteerden met het onbedoelde effect van zijn beleid van openheid en economische hervorming. Dat hij rekening moest houden met geheel nieuwe verhoudingen in een nieuwe kenniseconomie van data-innovatie was hem in de jaren daarvoor al helder gemaakt uit wel heel onverwachte bron. Het mocht zijn perestrojkavisioenen niet meer helpen.

Voordat PG over Gorbatsjov vertelt, praat hij nog even over de historische DDR-verkiezingen van 18 maart 1990. Dat was het begin van de grootste klus die Wolfgang Schäuble in zijn leven te doen kreeg. Over zijn werk aan het verdrag dat de 'Wiedervereinigung' moest verwezenlijken blijkt een hoop onverwachts en onbekends te vertellen. Moest Duitsland niet een nieuwe naam krijgen? Een ander volkslied, een vernieuwde Grondwet?

***

Verder lezen

William Taubmann – Gorbatsjov, de man en zijn tijdperk (Overamstel, 2017)

***

Verder kijken

Nancy Reagan geeft Raisa Gorbatsjov tour door het Witte Huis op 9 december 1987

***

Verder luisteren

Afl. 84 – Hoe Kohl met Gorbatsjov de Duitse eenwording regelde

Afl. 72 – ‘Wir sind ein Volk’, December 1989: Helmut Kohl spreekt in Dresden + Geheim gifwapen Sovjet-Unie

Afl. 61 – PG Kroeger over de val van de Berlijnse Muur

Afl. 53 – PG en de viering van 40 jaar Deutsche Demokratische Republik

Afl. 42 – Merkels vertrouweling Elmar Brok: 40 jaar Europese geschiedenis

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door de Europese Commissie en door Weee Nederland

***

Tijdlijn

00:00:00 – Intro

00:03:55 – Deel 1

00:37:40 – Deel 2

01:21:37 – Uitro

01:22:40 – Einde 

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.